شهر سوخته                                                                                                                  

شهر سوخته در پنجاه و شش کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان و در حاشیه جاده زابل - زاهدان واقع شده است. این شهر در 3200سال قبل از میلاد پایه گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سال‌های 3200 تا 1800 قبل از میلاد در آن سکونت داشته اند. تاریخچه این شهر به چهار قرن قبل از میلاد مسیح باز می گردد. کلنل بیت، یکی از ماموران نظامی بریتانیا از نخستین کسانی است که در دوره قاجار و پس از بازدید از سیستان به این محوطه اشاره کرده و نخستین کسی است که در خاطراتش این محوطه را شهر سوخته نامیده و آثار باقیمانده از آتش سوزی را دیده است. پس از او سر اورل اشتین با بازدید از این محوطه در اوایل سده حاضر، اطلاعات مفیدی در خصوص این محوطه بیان کرده است. بعد از او شهر سوخته توسط باستان‌شناسان ایتالیایی به سرپرستی مارتیسو توزی از سال 1346 تا 1357 مورد بررسی و کاوش قرار گرفت. این شهر یکی از آثارتاریخی استان سیستان و بلوچستان به شمار می آید بر مبنای یافته‌های باستان شناسان شهر سوخته 151هکتار وسعت دارد و بقایای آن نشان می‌‌دهد که این شهر دارای پنج بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته، بخش‌های مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده اند. هشتاد هکتار شهر سوخته بخش مسکونی بوده است. تحقیقات نشان داده است این محوطه بر خلاف اکنون که محیط زیست کاملاً بیابانی دارد و فقط درختان گز در آنجا دیده می‌‌شود، در پنج هزار سال قبل از میلاد منطقه‌ای سبز و خرم با پوشش گیاهی متنوع و بسیار مطلوب بوده و درختان بید مجنون، افرا و سپیدار در آنجا فراوان وجود داشته است. در آن دوران نیز این منطقه بسیار گرم بوده، اما آب رودخانه هیرمند و شعباتش به خوبی زمین‌های کشاورزی شهر سوخته را سیراب می‌‌کرده است. دریاچه هامون در3200 قبل از میلاد دریاچه‌ای بزرگ و پرآب بوده و رودها و شاخه‌های قوی از آن منشعب می‌‌شده و در اطراف آن نیزارهای وسیعی وجود داشته است. در بررسی‌های منطقه‌ای در اطراف شهر سوخته بستر رودخانه‌های مختلف و آبراه‌هایی پیدا شده که به مزارع کشاورزی شهر سوخته آب می‌‌رسانده اند. در اولین فصل کاوش در شهر سوخته کوچه‌ها و خانه‌های منظم، لوله کشی آب و فاضلاب با لوله‌های سفالی پیدا شد که نشان دهنده وجود برنامه ریزی شهری در این شهر است.از آثار بسیار جالب کشف شده در این شهر می توان به جام کوچکی اشاره کرد که روی آن پنج تصویر پیاپی از یک بز در حال حرکت ترسیم شد. با چرخاندن جام ، نقاشی متحرکی از یک بز کوهی را می بینیم که با دو پرش بر بالای درختی می جهد و از برگ آن تغذیه می کند!

تمدن بزرگ جیرفت(ارت)

تا مدت ها چنین تصور می شد که کهن ترین تمدن جهان در سومر عراق پای گرفته،اما کشف یک معبد عظیم با قدمت بیش از پنج هزار سال آثار سنگی و همچنین کتیبه های آجری به خطی ناشناخته از منطقه ی جیرفت ایران باعث شد باستان شناسان درباره ی دانسته ها و ادعاهای پیشین خود تجدید نظر کنند. محوطه ی باستانی جیرفت در استان کرمان و نزدیک شهر جیرفت به طوی 400 کیلو مترو در حاشیه رودخانه هلیل رود شناسایی شده و به نظر می رسد در حدود 7 هزار سال پیش مرکز نخستین تمدن بزرگ و با شکوه جهان بوده است.کشف کتیبه های آجریدر کنار آثار عظیم معماری که از نشانه های  تمدن پیرفته در عصر باستان محسوب می شوند نشان می دهد ساکنان جیرفت در آن زمان دارای حکومت مقتدر و نظام اقتصادی قوی بودند باستان شناسان با بررسی دوباره کتیبه هایی که از پیش در مناطق باستانی کشف شده بود، کو.شیدند اطلاعات بیشتری درباره ی این تمدن ناشناخته و عظیم به دست آورند و در نهایت پس ازتحقیقات فراوان به تعدادی کتیبه دست یافتند. در یکی از این اسناد که از خرابه های شهر اوروک(درسومر عراق) به دست آمده است داستان کشمکش میان پادشاه سومر با فرمانروای سرزمین ثروتمندی به نام((ارت)) ثبت شده بود و در کتیبه ی دیگر پادشاه سومری سعی کرده بود با گذر از شهر شوش و 7 رشته کوه به سرزمین ارت حمله کند. به طور کلی متن این کتیبه ها بیانگر آن است که حدود پنج هزار سال پیش میا بازرگانان ارت و بین النهرین ارتباط پیوسته ای وجود داشت و هنرمندان چیره دست ارت در ساخت کاخ ها و معابد به سومری ها کمک کرده اند. بررسی دقیق کتیبه و دیگر آثار کشف شده این فرضیه را به اثبات نزدیک می کند که شهر افسانه ای و گمشده ارت که در شرق ایران قرار داشته به احتمال زیاد همان شهر جیرفت است! از آثار کشف شده در حوزه ی تمدن جیرفت می توان به ظروف و پلاک های سنگی با نقوش بسیار ظریف از موجوداتی چون عقاب، عقرب و پلنگ اشاره کردکه نظیر آنها در هیچ یک از محوطه های باستانی جهان کشف نشده است!! شاید با ادامه ی اکتشافات و تحقیق روی آثار کشف شده باستان شناسان به این نتیجه  برسند که از این پس به جای بین النهرین عراق می بایست جیرفت ایران را مهد کهن ترین تمدن بشری در جهان نامید!    

در قسمت بعد به بررسی تمدن عیلام می پردازیم

 ادامه دارد.........

منابع:

کهن دیار، نویسنده: بهنام محمد پناه، انتشارات سبزان، چاپ 1385

سایت جامع گردشگری ایران

دانشنامه آزاد ویکی پدیا

توجه: دوستان گرامی متاسفانه من تازه با پارسی بلاگ آشنا شده و چندان به آن وارد نیستم. برای گذاشتن عکس ها نیز مشکل داشتم. و علی رغم تلاش های زیاد موفق به این کار نشدم. به هر حال با وجود اینکه عکس های زیادی دارم اما فعلا نمی توانم آنها را در اینجا قرار دهم.